Elektronik Atık ve Güvenli Geri Dönüşümü

 

Teknolojik ürünlerdeki hızlı değişimler ve çeşitlilik sayesinde her geçen gün yeni ürünlerle tanışma fırsatı yakalıyoruz. Kısa süre önce üretilen teknolojik ürünler dahi bugün insanların ihtiyaç duyduğu araçlar haline geldi. Gelişen yeni elektronik ürünler bizlerin hayatını kolaylaştırırken; ihtiyaç duyulmayan tüketimi de beraberinde getiriyor.

Elektronik ürünlerin sebep olduğu hızlı ve bilinçsiz tüketim yüzünden meydana gelen çevre kirliliği de bu israfın en büyük örneklerindendir. Kullanım süresini dolduran elektronik atıklar, ancak geri dönüştürüldükleri zaman çevreye olan zararları engellenir. Peki bu elektronik atıkların geri dönüşümü güvenli bir şekilde gerçekleştirilebilir mi?

 

Elektronik Atık Nedir?

Elektronik atıklar, günlük hayatta kullandığımız ve işlevselliğini kaybetmiş ya da kullanım ömrünü tamamlamış tüm elektronik cihazları kapsar. Bazen kullanım ömrünü tamamlamayan elektronik aletler de elektronik atık haline dönüşebilir. Elektronik atık olarak tanımlanan cihaz ve ekipmanlardan bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:

 

• Televizyonlar ve monitörler
• Bilişim ve telekomünikasyon ekipmanları 
• Sabit ve mobil telefonlar
• Küçük ev aletleri 
• Faks ve fotokopi makineleri
• Oyuncaklar, eğlence ve spor aletleri
• Kablolar
• Aydınlatma ekipmanları
• İzleme ve kontrol aletleri
• Otomatlar
• Tıbbi cihazlar

 

Eski elektronik cihazlar genellikle, plastik, metal ve cam malzemeler içermektedir. Aynı zamanda elektronik cihazlarda, kullanım alanına bağlı olarak, insan sağlığına zararlı maddeler de bulunur. Geri dönüşüm yerine çöpe atıldığında canlılara ve doğaya zarar veren bu atıklar, ancak uzman kişiler tarafından bertaraf edildiğinde kirliliğe yol açmadan yok olabilir.

 

İşlevini yitirmiş, istenmeyen veya kullanım ömrünü dolduran elektronik atıkların değerli maddeleri de geri dönüşüm sayesinde ekonomiye kazandırılmış olur.

 

Elektronik Atıkların Geri Dönüşümü Nasıl Yapılır?

 

Tıpkı diğer geri dönüşüm süreçleri gibi elektronik atıkların geri dönüşümü de toplanarak geri dönüşüm merkezine götürülmektedir. Merkeze giden atıklar, türlerine göre sınıflandırılarak kategorilerine ayırılır. Kategorilerine ayırılan atıkların geri dönüştürülemeyen kısımları yok edilir. Aynı zamanda elektronik atıkların içerisinde bulunan; plastik ve metal gibi malzemeleri dönüştürmek için ayrı işlemler uygulanmaktadır.

 

Elektronik atıkların geri dönüşüm aşamaları tamamlandıktan sonra elde edilen malzemeler tekrar üretim için kullanılabilir hale gelmektedir. Üretimde geri dönüştürülen malzemelerin yeniden kullanılması, kısıtlı doğal kaynaklardan tasarruf edilmesini sağlamaktadır.

 

Elektronik atıkların uygunsuz ve bilinçsizce ihmal edilmeye çalışılması çevreye büyük zarar verebileceğinden imha ve geri dönüşüm işlemlerinin mutlaka yetkili elektronik atık şirketleri tarafından yapılması gerekmektedir.

 

Elektronik Atıkların Geri Dönüşümü Neden Önemli?

 

Elektronik atık geri dönüşümü, çevreye zarar vermelerini engellemek ve barındırdıkları değerli malzemelerin yeniden kullanılmasını sağlamak açısından önemlidir. Bazı elektronik atıklar, çevreye ve canlılara zarar veren; kobalt, baryum, cıva gibi zararlı madde içermektedir. Uygunsuz bir biçimde imha edildiği takdirde elektronik atıklar yüzünden çevreye verilen zarar da artmaktadır.

 

Elektronik atıkların geri dönüşüm uygulamaları sayesinde enerji tasarrufu sağlanır ve doğal kaynaklar korunmuş olur. Kullanım ömrünü tamamlayan elektronik eşyalardan, değerli malzemeler geri kazandırılır ve yeni ürünlerin üretiminde kullanılır. 

 

Elektronik geri dönüşüm alanında yapılan yatırımlar, büyük bir istihdam alanı sağlar. Atıkların toplanması, ayrıştırılması ve geri dönüşümünde ihtiyaç duyulan çalışma gücü; yeni iş imkanlarına fırsat yaratır. Elektronik atık geri dönüşümünden elde edilen malzemelerden ise ekstra bir piyasa oluşturulabilir ve gereksiz yere oluşan atık alanlarının kullanılmasının önüne geçilmiş olur.

 

Doğaya ve canlılara zarar vermemek için elektronik atıkların geri dönüşümüne önem vermemiz gereklidir. AEEE yani atık elektrikli ve elektronik eşyalar olarak bilinen elektronik atıklar değerlidir.

 

Elektronik Atıkları Azaltmak İçin Neler Yapabiliriz?

 

Elektronik atıkların azaltılması için diğer atıklarda olduğu gibi özen göstermek ilk ve önemli bir adımdır. Özellikle günlük hayatta sürekli kullandığımız; cep telefonu ve bilgisayar atıklarının geri dönüşümü için değerli metallerin tekrar kullanılmasını sağlayabiliriz. Kullanım ömrünü tamamlayan ya da işlevini yerine getirmeyen elektronik atıkları, atık eşya toplama konusunda destek veren firmalara teslim ederek geri dönüşüme katkı sağlayabiliriz.

 

Bilgisayar atıkları içerisinde; yongalar, kablolar, cam, alüminyum, çelik, bakır ve plastik parçalar barındırmaktadır. Birçok değerli materyalin bulunduğu bilgisayarlar, geri dönüşüm açısından değerli metallerin tekrar kullanılması için önem arz etmektedir. Teknoloji firmalarının, eski elektronik ürünler verildiğinde, indirim sağlanan kampanyaları takip edilebilir. Böylece yeni ürün alırken indirim sağlanabilir ve elektronik atık oluşmasının önüne geçebiliriz.

 

Piller türlerine göre bünyelerinde; demir, çinko, mangan, nikel, kadmiyum, lityum, kobalt vb. metalleri, çeşitli kimyasal bileşikleri, plastik, karton ve kağıt esaslı maddeleri içerebilmektedirler. Toplanan atık piller, TAP Derneği tarafından oluşturulan atık pil toplama noktalarına bırakılır. Eğer toplanan atık pil miktarı fazla ise TAP Derneği’nin web sitesi ‘www.tap.org.tr’ ana sayfasında bulunan ‘’ Atık Pil Biriktirdim’’ formunun doldurulması yeterlidir. Formun doldurulmasının ardından, atık piller TAP, TAP ile çalışan belediye ve anlaşmalı firmalar tarafından toplanmaktadır.

 

Türkiye’deki Elektronik Atıklar

 

Türkiye’de oluşan elektronik atık miktarının giderek artması ciddiye alınması gereken bir konu. Birçok gelişmiş ülkede uygulanan elektronik atık politikaları gereği, elektronik atıklar zorunlu olarak ayrı toplanıyor. Elektronik atıkların ayrıştırılması ve geri dönüşümü sağlanamayan malzemelerin uzmanlarca ortadan kaldırılması, çevreye verilen zararı azaltabilir.

 

İşletmelerimizde oluşan elektronik atıklar; geçici atık depolama sahalarında depolanıyor ve yetkin firmalarca toplanarak geri dönüşüme kazandırılıyor.

 

Ülkemizde yavaş yavaş şekillenen atık toplama sistemi bir çok yerde yaygın olmadığı için atıklar ayrıştırılmadan çöpe atılıyor. Bazı illerde kullanılan çöp toplama merkezlerinde atıkların ayrıştırılma işlemi gerçekleştiriliyor. İhale usulü satılarak işe yarayan atıklar; şirketler tarafından ayrıştırılıyor ve değerlendiriliyor.

 

Sonuç Olarak

 

Atıkların geri dönüştürülmesi; doğaya katkı sağlaması ve ülke ekonomisi açısından önemlidir. Doğal kaynak kullanımına teşvik edilmesi çevreye verilen zararın azaltılması için sürdürülebilir tüketim ve geri dönüşümle desteklenebilir. İhtiyaç duyulmayan elektronik eşyaların alınmasını sınırlandırarak, üretimde oluşan çevre kirliliğinin ve gereksiz doğal kaynak kullanımının önüne geçebiliriz.

 

Her üretim faaliyetinde enerji ve doğal kaynak kullanımı vazgeçilmez bileşenlerdir. Bu bağlamda, dikkatli ve bilinçli olarak yapılan tüketim, gelecek nesiller için dünyayı daha yaşanabilir kılar. Geri dönüşüm konusunda genç nesillerden itibaren yapılabilecek eğitim çalışmaları, bilinçli nesillerin yetişmesine katkı sağlayabilir.