Elektrik Güvenliği 101: Evde Temel Önlemler

Elektrik Güvenliği 101: Evde Temel Önlemler

Elektrik çarpması olayı, insanın vücudundan bir anda yüksek akımın geçmesi sonucu dokuların ve iç organlarının hasar görüp tahrip olmasıdır. Evlerde çok sık yaşanan bu olay birçok sebepten dolayı yaşanabilir. Kontrol edilmeyen hasarlı kablolar, odalardaki prizler, balkon veya terasta otururken yıldırım çarpması veya en çok karşılaşılan elektrikli aletlerde olan kaçak akım gibi durumlar elektrik çarpmasının evde yaşanmasına örnek gösterilebilir.

Evde elektrik çarpmasının büyük felaketlere sebep olmasını beklemeden alınabilecek birçok önlem vardır. Bunların başında gelen ilk madde, evde kullanılan cihazların mutlaka kullanım talimatlarına uyulmasıdır. Devam eden önlemler şöyledir;

• Prizlere aşırı yüklenilmemelidir. Prizlerin dokunulabilecek kadar soğuk olmaları, koruyucu kaplamalarla kaplanmaları ve düzgün çalışmaları prizlerin güvenliği açısından son derece önemlidir.
• Evde bulunan hasarlı kablolar değiştirilmeli veya tamir edilmelidir. Kabloların zarar görmemesi için kullanılmış veya kullanılmamış olsa bile düzenli ve güvenli bir alanda muhafaza edilmelidir.
• Riskleri azaltmak için kullanılmayan cihazların fişleri mutlaka prizden çıkarılmalıdır. Elektrik çarpmasını önlemek için elektrikli cihazlar ve prizler sudan uzak tutulmalıdır.
• Cihazların aşırı ısınmasını önlemek için hava sirkülasyonuna uygun alan bırakılmalıdır.
• Evde bulunan tüm demirbaşlar ve cihazlar, doğru watt değerinde kullanılmalıdır. Özellikle çocukların güvenliği için soketler için kapaklı prizler tercih edilmelidir. Elektronik cihazlar çocukların erişemeyeceği yerlerde saklanmalıdır.

Elektrik Tehlikeleri

Elektriğin sebep olduğu tehlikeler hem evler hem de iş yerleri için büyük risk oluşturan faktörlerdir. Bu tehlikeler arasında yangınlar, elektrik çarpması, yangın veya cihaz arızaları bulunur. Mevcut olan elektrik sistemlerinin düzenli bakımının yapılması, cihazların kullanım talimatına uygun bir şekilde kullanılması, prizlere aşırı yüklenmekten kaçınılması gibi birtakım önlemler bu tehlikeleri azaltmak mümkündür.

Evlerde özellikle mutfak ve banyo gibi nemli alanlarda topraklama hatasını engellemek için devre kesicilerin takılması aniden oluşabilecek şokları önlemeye yardımcıdır. Kabloların ve prizlerin hasar durumu kontrol edilmeli ve düzenli aralıklarla bakımı yapılmalıdır. Elektrikli cihazlar suyun olduğu bölgelerden uzak yerlere kurulmalı ve prizlere kapak takılması özellikle çocukların erişememesi yönünden oldukça önemlidir.

Evde En Sık Karşılaşılan Elektrik Tehlikeleri

Her evde elbette potansiyel elektrik güvenliğinin birtakım tehlikeleri vardır. Neyse ki evdeki elektrikle ilgili riskler, bilinçli davranarak ve uygun güvenlik önlemlerini alarak azaltılabilir veya tamamen ortadan kaldırılabilir. Eski ve yıpranmış kablolar, çoklu fiş adaptörleri, aşırı ısınan fişler, ampullerin uygun watt değerinde olması, hasarlı veya eskimiş cihazlar, çocukların elektrikle teması, evcil hayvanlar tarafından çiğnenmiş kablolar, elektrikli battaniyeler ve dikkatsiz davranma, evde en sık karşılaşılan elektrik tehlikelerine sebep olan faktörler arasındadır.

Kısa Devre ve Yangın Riski

Kısa devrenin oluşması sonucu yangının çıkma riski büyük bir tehlikedir. Hatalı kablolama ya da hasarlı yalıtımın sonucunda elektrik akımı ters bir yöne döndüğünde o hat üzerinde kısa devre meydana gelir. Bu durumda aşırı ısınmadan kaynaklı kıvılcım ve sonrasında yangınlar ortaya çıkar. Kısa devre gibi önemli olayların yaşanmasının önüne geçmek için elektrik sistemlerinin kontrolü ve bakımı düzenli bir şekilde yapılmalıdır. Prizlere aşırı yüklenilmemesi ve elektrik işlerinin elektrikçilerin yapması çok önemlidir. Ev ve iş yerlerinde devre kesicilerle sigortaların aktif olarak kullanılması oluşabilecek arızalara karşı kesintiyi keserek önlem alınmasını sağlar.

Elektrik Çarpması Tehlikesi

Elektrik çarpması, vücuda elektrik akımı gönderen canlı elektrikle temastan kaynaklanan bir olaydır. Bazen elektriğin vücuda girdiği ya da çıktığı yerde yanık durumları yaşanırken bazen de bir elektrik şoku korkuya ve biraz acıya neden olabilir. Ancak bazen kişiyi bayıltacak ve kalbini durduracak kadar şiddetli de olabilir. Bu durum voltaja, akımın türüne ve akımın kalbi etkileyip etkilemediği gibi faktörlere göre değişir. Elektrik çarpmasının etkileri kaynağına ve şiddetine göre değişkenlik gösterir. Örneğin, elektrik anahtarlarından kaynaklanan çarpmalar hafif düzeyde olabiliyorken endüstriyel güç kaynaklarıyla temas durumu ciddi etkilere neden olabilir.

Elektrik çarpmasına neden olan durumlar, açıkta duran elektrik kabloları, elektrikli ev aletlerinin suyla teması, elektriği aktif olan kablonun kesilmesi, eskimiş ya da yıpranmış kablolama durumları ve arızalı cihazlardır. Bazen de açık alanda yıldırımdan dolayı elektrik çarpması olayı yaşanabilir.

Elektrik çarpmasının belirtileri; nefes almada zorluk veya hiç nefes alamama, zayıf, düzensiz bir nabız veya hiç nabız alamama, vücudun bazı yerlerinde yanıklar, bilinç kaybı ve kalp durmasıdır. 

Fazla Yüklenme ve Kabloların Aşırı Isınması

Elektrik kabloları normal kullanımda sıklıkla ısınır, bu beklenen bir durumdur. Bakır ve alüminyum iletkenler, tüm metaller gibi, doğal bir elektrik direncine sahiptir, dolayısıyla kusursuz elektrik iletkenleri olamazlar. Tellerinden akım geçen bir kablo elektrik direnciyle karşılaşır ve ısı üretir. Ancak bu her zaman bir sorun belirtisi değildir.

Kablolar aşırı yükleme, zayıf bağlantılar, çevre ve kısa devreler gibi çeşitli nedenlerle aşırı ısınabilir. Özellikle zayıf bağlantılar aşırı ısınmanın en yaygın nedenidir. Bunun dışında, kablo iletken değerinin standarda ulaşmaması, kablo modelinin uygun olmaması veya çok küçük olması, eski ve yıpranmış fişlerin uzun süre kullanılması, işlem sırasında suyun kapanmaması ve prizin suyla temas etmesi, fiş ile priz arasındaki zayıf temas ve prizlere fazla yüklenilmesi gibi durumlar kabloların aşırı ısınmasına ve ısı dağılımının dengesiz olmasına neden olan faktörlerdir.

Elektrik Güvenliği İçin Temel Önlemler

Evde elektrik güvenliği sağlamak için alınabilecek adımlar

• Eski, yıpranmış veya arızalı elektrik kabloları evdeki en yaygın ve tehlikeli elektrik tehlikelerinden biridir ve güç dalgalanmalarına ve elektrik yangınlarına neden olma potansiyeline sahiptir.
• Uzatma kablosu, çift adaptör veya çoklu fiş kutusu kullanılıyorsa, takılma ya da kaza olasılığını azaltmak için sabitlenmeli ve asla ek elektrik prizlerinin kalıcı bir alternatifi olarak kullanılmamalıdır. 
• Bir ampul değiştirilmeden önce daima anahtarı kapatılmalı, aşırı ısınmayı önlemek için doğru watt değerine sahip bir ampul kullanılmalı ve bir ampule veya anahtarına ıslak elle dokunulmamalıdır.
• Yıpranmış cihaz kabloları, ezilmiş veya delinmiş kablolar, izolasyon çatlakları olan kablolar (ısı, korozyon veya bükülmeden kaynaklanabilecek), aşırı ısınan cihazlar için mutlaka dikkatli olunmalı ve mümkünse yenisiyle değişimi yapılmalıdır.
• Çocukların elektrik prizlerine eşya veya parmaklarını sokmalarını veya aletleri kablolarından çekmelerini önlemek için kapaklı prizler kullanılmalıdır. Cihaz kabloları çocukların ulaşamayacağı yüksek yerlerde ve güvenli bir şekilde saklanmalıdır.   
• Evde beslenen evcil hayvanlar veya kemirgenlerin çiğnediği elektrik telleri veya kabloları ciddi risk oluşturur. Özellikle yavru köpekler erişebilecekleri her şeyi çiğnemekten hoşlandıkları için mümkün olduğunca kablolar ve küçük aletler zarar görmelerini engelleyecek uzak bir mesafede muhafaza edilmelidir.
• Suyun elektriği ilettiği gerçeği göz ardı edilmemelidir ve bu sebepten cihazlar suya çok yakın yerde kullanılmamalı ve ıslak elle dokunulmamalıdır. Böyle durumlar sonucunda elektrik çarpmaları ve ciddi yaralanma durumları yaşanıyor.
• Banyo, havuz kenarı veya ıslak zeminlerde saç kurutma makinesi veya başka bir cihaz kullanılmamalı ve bu tür cihazların kullanımından önce ıslak eller kurutulmalıdır.
• Kış aylarında yatakların hemen ısınması için tercih edilen elektrikli battaniyeler sağlık ve güvenlik açısından ciddi tehlike taşıyor. Bu battaniyelerde aşınma ya da yıpranma olması durumda değiştirilmeli ve yatağa girmeden önce mutlaka fişi çekilmelidir.

Priz ve Kabloların Düzenli Olarak Kontrol Edilmesi

Priz ve kabloların düzenli olarak kontrol edilmesi elektriğin güvenliğini sağlamak önemli bir önlem aracıdır. Düzenli yapılan bu kontroller, yangına veya elektrik çarpmasına neden olabilecek sorunların erken tespit edilip önlem alınmasına yardımcı olur.

Yıpranmış ve zamanla aşınmış kablolar yangına neden olabilecek kıvılcımların oluşmasına neden olur. Düzgün çalışmayan elektrik sistemi, elektrikli cihazların da arızalanmasına sebep olur. Dolayısıyla elektrik kontrollerinin düzenli yapılması büyük sorunların meydana gelmeden önlem alınmasını sağlar ve dolayısıyla büyük maliyetlerin oluşmasını önler.

Prizlerin çalışma durumunu ve herhangi bir tehlike içerip içermediğini düzenli yapılan kontrollerle anlamak mümkündür. Bunun için evde bulunan kontrol kalemi, izolasyonlu penye veya tornavida gibi aletlerle gerekli kontroller yapılabilir. Ancak yapılan kontroller sırasında ana sigortaların mutlaka kapanmış olmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca, topraklı priz kullanılması, çocuk kilidi olan prizlerin tercih edilmesi, ana sigorta kutusuna kaçak akım rölesi bağlanması, bir prize birden fazla uzatma kablosu bağlanmaması, duvardan ayrılmış veya kırılmış prizlerin mutlaka tamir edilip yenisiyle değiştirilmesi gibi faktörler de göz önüne alınmalıdır.

Topraklama Sisteminin Düzenli Olarak Kontrol Edilmesi

Topraklama sistemi, bir elektrik sistemini veya elektrikli ekipmanı toprağa bağlar. Bu sistemin düzenli olarak kontrol edilmesi, yeni bir sistemin çalışacağını veya mevcut sistemin aktif olarak çalıştığını teyit eder. Özellikle elektrikli makinelerle çalışanların güvenliği için topraklama sistemi zorunludur.

Elektrikli sistemlerin düzgün çalışabilmesi ve can ve mal güvenliğinin kontrol altına alınıp kayıpların önlenmesi bakımından topraklama sistemlerinin kurulması ve kontrollerinin de yılda 1 kez elektrik mühendisleri veya teknikerleri tarafından yapılması gerekir.

Kullanılmayan Cihazların Prizden Çıkarılması

Kullanılmadığı halde prizde takılı kalan cihazların elektrik harcayıp harcamadığı her zaman tartışma konusu olmuştur. Ancak yapılan çalışmalar, elektrik tüketiminin yaklaşık %5’inin prizlerde takılı kalan cihazlardan kaynaklandığını gösteriyor. Elektrikli cihazların kullanılmadıkları zamanlarda fişini çekmek hem masraflardan tasarrufu sağlar hem de eşyaların ömrünü uzatır. Ev içinde ne kadar çok eşya prize takılırsa, ciddi bir güç dalgalanmasından dolayı cihazlar da o kadar çok zarar görür.

Elektrikli Cihazların Güvenli Kullanımı ve Bakımı

Elektrikli cihazların güvenli kullanımı için öncelikle kullanım talimatının okunması ve talimata uygun olacak şekilde hareket edilmesi gerekir. Ayrıca cihazların kablosunun yıpranmış ve aşınmış olmaması, fişinin takılacağı prizlerin kırık ya da yerinden çıkmış olması önemlidir. Elektrikli cihazların su veya nemli ortamlara direk temas edilmemesine dikkat edilmemelidir. Kullanılmayan cihazların fişten çıkarılması hem elektrik tasarrufunu destekler hem de olası bir elektrik kaçağını önlemiş olur.

Elektrik Panosunun Düzenli Olarak Kontrol Edilmesi

Elektrik enerjisinin dağıtımını ve kontrolünü sağlayan ve birçok işletmenin kalbi sayılan elektrik panolarının periyodik olarak kontrol edilmesi ve bakımının yapılması, elektrik sisteminin güvenli ve sağlıklı çalışabilmesi açısından oldukça önemlidir. Bu panoların kontrol edilmesindeki amaç, içinde yer alan parçaların, sigortaların, rölelerin çalışma durumlarını takip etmek, varsa arızaları tespit edip onarmak, gerektiği durumlarda kabloların izolasyonunu temizlemek ve değiştirmektir.

Yangın Riskini Azaltma

Evde, işyerlerinde veya dışarıda meydana gelen yangınlara sebep olan birçok faktör vardır. Örneğin, ısıtma, sigara içme, yemek pişirirken dikkatsizlik, mumun kontrolsüz kullanımı, hatalı kablolama, orman yangını çıkarma, kimyasal yangınlar, elektriksel tehlikeler gibi çok fazla etken sayılabilir.

Evde veya işyerlerinde olabilecek yangın risklerinin azalması için yöntemler şunlardır:

• Elektrikli cihazlar düzenli olarak kontrol edilmeli ve arızalı ekipmanlar kullanılmamalıdır.
• Elektrik kabloları kullanılabilir durumda olmalıdır.
• Cihazlar ve aydınlatmalar ayrı elektrik prizlerine takılmalıdır.
• Kullanılacak uzatma kablolarında aşırı yüklenme yapılmamalıdır.
• Uzatma kabloları halı altında veya yürüme alanlarında kullanılmamalıdır.
• Her prize bir cihaz bağlanmalıdır.
• Tutuşturucu ve yanıcı kimyasallar birbirinden uzak yerlerde muhafaza edilmelidir.
• Olabilecek yangın durumuna karşı mutlaka yangın söndürme ekipmanı bulundurulmalıdır.
• Yangın alarmları veya yangın algılama sistemleri kurulmalıdır.

Elektrik Kaynaklı Yangın Riskini Azaltma Önlemleri

Ev yangınlarının en önemli nedeni elektrik kaynaklı yangınlardır. Yangın riskini azaltmanın birçok yolu vardır. Uygun yerlerde toprak kaçağını önlemek için devre kesicilerin kurulması, her cihaz için bir priz kullanılması, sigortaların metal kabinlere yerleştirilmesi, kırık fişler ve anahtarların değiştirilmesi, kabloların ve fişlerin nemli ortamdan uzak tutulması, kullanılmayan cihazların fişten çekilmesi, uzun süre evde bulunmaması durumunda ana sigortanın kapatılması gibi uygulamalarla elektrik kaynaklı yangın risklerini azaltmak mümkündür.  

Aşırı Yükleme Riskini Azaltmak İçin Prizlerin Düzenli Kontrolü

Prizlerin periyodik kontrolünün sağlanması ve bakımının yapılması aşırı yükleme ve olabilecek elektrik kaçağı riskini minimuma indirir. Aşınmış, kırılmış veya yerinden çıkmış prizler kullanılmamalı veya en hızlı şekilde yenisiyle değiştirilmelidir. Kullanılmayan cihazların prizle bağlantısı ayrılmalıdır. Özellikle çocukların güvenliği için prizlerin kapaklı olanları kullanılmalı ve mümkünse çocukların ulaşamayacağı yükseklikte monte edilmelidir. Çoklu prizlere aşırı yükleme yapılmamalı ve ayırıcı aparatlar kullanılmalıdır. Uzatma kabloları yürüme yolları üzerinde veya halıların üstünden geçirilmemelidir.

Elektrikli Cihazların Doğru ve Güvenli Şekilde Kullanılması

Elektrikli cihazları kullanmadan önce talimatlarının okunması ve talimatlar doğrultusunda kullanımı yapılmalıdır. Bu cihazlar su ve nemli ortamlardan uzak yerlerde muhafaza edilmelidir. Kullanılmadıkları sürece fişleri prizden çıkarılmalıdır. Aşınmış veya yıpranmış cihaz kabloları kullanılmamalı veya tamir edilmelidir. Çocukların kablolara ulaşamaması için yüksek yerlerde saklanmalıdır.

Sigorta ve Kaçak Akım Koruyucularının Düzenli Kontrolü ve Bakımı

Sigorta ve kaçak akım koruyucuları, herhangi bir arıza durumunda elektriği otomatik olarak kapatan hassas bir güvenlik cihazıdır. Toprak arızalarından kaynaklanan elektrik çarpması ve yangın risklerine karşı koruma sağlamak amacıyla tasarlanmıştır. Örneğin çim biçerken kablonun kesilmesi ve yanlışlıkla açıkta kalan elektrik kablolarına dokunulması sonucu veya arızalı bir cihazın fazla ısınmasıyla elektrik akımı toprağa akar.

Bu sistem insanları elektrik çarpmasından koruyan ve hayat kurtaran bir cihazdır. Bunu toprak arıza akımını tespit ederek ve güç kaynağının bağlantısını hızlı bir şekilde keserek gerçekleştirir. Bundan dolayı sigorta ve kaçak akım koruyucularının düzenli aralıklarla çalışma durumunun kontrol edilerek test edilmesi ve gerekli durumlarda bakımının ihmal edilmemesi sistemin doğru ve düzenli çalışması bakımından oldukça önemlidir.

Acil Durumlar İçin Hazırlık

Elektrikle ilgili acil durumlar önceden tahmin edilemez ve beklenmedik anda oluşabilir. Elektrik kesintilerinden yangınlara kadar bu durumlar maddi hasara yol açar hatta can güvenliğini tehlikeye atar. Bu tür acil durumlara hazırlıklı olmak, bu riskleri azaltmak ve can ve mal güvenliği açısından çok önemlidir.

Elektrikle İlgili Acil Durumlara Karşı Hazırlıklı Olma Önlemleri

Elektrik kesintisi durumunda, elektrik gelene kadar tüm cihazların fişi çekilmeli ve lambaların anahtarları kapatılmalıdır. Bu önlemler elektrik geri geldiğinde cihazlara zarar verebilecek ve potansiyel olarak yangın başlatabilecek elektrik dalgalanmasını önleyecektir.

Elektrik çarpması riskini en aza indirmek için elektrik güvenliği ekipmanları hazırlanmalıdır. Bunlara yalıtımlı eldivenler, koruyucu gözlükler ve iletken olmayan ayakkabılar dahildir.  Acil durum müdahale kitlerinde, voltaj test cihazları, yalıtımlı aletler ve yangın söndürücüler gibi temel araçlar bulundurulmalıdır. Tüm ekipman ve makinelerin düzenli olarak bakım ve incelemeleri, potansiyel risklerin veya arızaların, elektrik kesintisi sırasında sorun haline gelmeden önce tespit edilmesine yardımcı olur.

Elektrik Çarpması Durumunda Yapılması Gerekenler

Elektrik çarpması yaşayan biriyle fiziksel temas kurulmamalıdır. Bunun yerine, bir devre kesici kullanarak güç kaynağı kapatılmalı veya güvenliyse cihazın fişi çekilmelidir. Güç güvenli bir şekilde kapatılamıyorsa, tahta süpürge sapı gibi iletken olmayan bir nesne kullanılarak kişinin elektrik kaynağından uzaklaştırılması sağlanmalıdır.

Elektrik Yangını Durumunda Yapılması Gerekenler

Elektrik kaynaklı bir yangın durumunda, elektrik çarpmasına neden olabileceğinden yangını söndürmek için su kullanılmamalıdır. Bunun yerine, özellikle elektrik yangınları için tasarlanmış C Sınıfı bir yangın söndürücü kullanılmalı veya yangın ağır bir battaniye veya palto ile bastırılmalıdır.